اشاره ای به برخی از مهم‌ترین گیاهان دارویی با خواص کاهش دهندگی قند خون که گزارش‌های بالینی و آزمایشگاهی معتبر مبنی بر موثر بودن آن‌ها موجود است و همچنین نگاهی به گیاهان دارویی که در طب سنتی ایران در درمان بیماری دیابت تجویز می‌شوند
پیاز و سیر
سیر از سبزی‌هایی است که تاریخی بسیار کهن دارد. این گیاه حداقل ۳ هزار سال در طب چین كاربرد داشته است.
پیاز نیز یكی از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی است كه از هزاران سال قبل به عنوان طعم دهنده غذاها و همچنین دارو از آن استفاده می‌شود. ترکیبات فعال گوگردی مانند آلیل پروپیل دی سولفید موجود در پیاز و اکسیدآلیل دی سولفید موجود در سیر نقش اصلی را در کاهش قند خون دارند.
پیاز و سیر باعث افزایش میزان انسولین در خون می‌شوند. هر چقدر مصرف این مواد بیشتر باشد، قند خون بیشتر کاهش می‌یابد. مصرف قرص‌های سیر به میزان ۲۴۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۳ماه، قند خون را كاهش می‌دهد.
گیاهان دارویی توسط بیماران دیابتی تحت هیچ شرایطی نباید بدون نظر پزشک مصرف شوند.
سیر از سبزی‌هایی است که تاریخی بسیار کهن دارد. این گیاه حداقل ۳ هزار سال در طب چین كاربرد داشته است.
پیاز نیز یكی از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی است كه از هزاران سال قبل به عنوان طعم دهنده غذاها و همچنین دارو از آن استفاده می‌شود. ترکیبات فعال گوگردی مانند آلیل پروپیل دی سولفید موجود در پیاز و اکسیدآلیل دی سولفید موجود در سیر نقش اصلی را در کاهش قند خون دارند.
پیاز و سیر باعث افزایش میزان انسولین در خون می‌شوند. هر چقدر مصرف این مواد بیشتر باشد، قند خون بیشتر کاهش می‌یابد. مصرف قرص‌های سیر به میزان ۲۴۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۳ماه، قند خون را كاهش می‌دهد.
گیاهان دارویی توسط بیماران دیابتی تحت هیچ شرایطی نباید بدون نظر پزشک مصرف شوند.
خیار تلخ
این میوه شبیه كدوی زگیل دار است و در نواحی گرمسیر مانند آمازون، آفریقای شرقی و آسیا رشد می‌کند و در آمریكای جنوبی به عنوان غذا و دارو كشت می‌شود. میوه تازه آن به رنگ سبز است كه با رسیدن به رنگ نارنجی- زرد تبدیل می‌شود.
تمام قسمت‌های این میوه بسیار تلخ است. میوه خیار تلخ حاوی ماده ای شبیه انسولین است و مصرف روزانه حدود ۶۰ گرم شیره این گیاه به کاهش قند خون منجر می‌شود.
این میوه شبیه كدوی زگیل دار است و در نواحی گرمسیر مانند آمازون، آفریقای شرقی و آسیا رشد می‌کند و در آمریكای جنوبی به عنوان غذا و دارو كشت می‌شود. میوه تازه آن به رنگ سبز است كه با رسیدن به رنگ نارنجی- زرد تبدیل می‌شود.
تمام قسمت‌های این میوه بسیار تلخ است. میوه خیار تلخ حاوی ماده ای شبیه انسولین است و مصرف روزانه حدود ۶۰ گرم شیره این گیاه به کاهش قند خون منجر می‌شود.
شنبلیله
این گیاه بومی ایران است و در بیشتر نواحی ایران می‌روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته شده و مصرف می‌شود.
تجویز ۱۵ تا ۵۰ گرم پودر دانه شنبلیله خیسانده در آب موجب کاهش قند خون ناشتا و بعد از غذا می‌شود. پودر دانه شنبلیله علاوه بر کاهش قند خون باعث کاهش چربی‌های خون نیز می‌شود.
این گیاه بومی ایران است و در بیشتر نواحی ایران می‌روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته شده و مصرف می‌شود.
تجویز ۱۵ تا ۵۰ گرم پودر دانه شنبلیله خیسانده در آب موجب کاهش قند خون ناشتا و بعد از غذا می‌شود. پودر دانه شنبلیله علاوه بر کاهش قند خون باعث کاهش چربی‌های خون نیز می‌شود.
سیاه گیله
در ایران تنها یک گونه از قره قات وجود دارد که آن هم در جنگل‌های تالش و نواحی مرطوب رشد می‌کند که در زبان محلی به آن سیاه گیله می‌گویند. میوه آن را می‌توان هم به صورت تازه و هم خشك شده مصرف كرد یا در تهیه انواع مرباها و دسرها به كار برد. برگ‌های این گیاه در طب سنتی در درمان بیماری دیابت استفاده می‌شود.
اثر ضد دیابت یک بار مصرف عصاره این گیاه که اثری مشابه انسولین دارد، تا چند هفته در بدن باقی می‌ماند. به علاوه این گیاه دارویی در پیشگیری از عوارض بلندمدت دیابت مانند عوارض قلبی- عروقی، عصبی، کلیوی و چشمی تا حدی موثر است. عصاره آن به مقدار۸۰ تا ۱۶۰ میلی گرم ۳ بار در روز برای بیماران مبتلا به دیابت توصیه می‌شود.
در ایران تنها یک گونه از قره قات وجود دارد که آن هم در جنگل‌های تالش و نواحی مرطوب رشد می‌کند که در زبان محلی به آن سیاه گیله می‌گویند. میوه آن را می‌توان هم به صورت تازه و هم خشك شده مصرف كرد یا در تهیه انواع مرباها و دسرها به كار برد. برگ‌های این گیاه در طب سنتی در درمان بیماری دیابت استفاده می‌شود.
اثر ضد دیابت یک بار مصرف عصاره این گیاه که اثری مشابه انسولین دارد، تا چند هفته در بدن باقی می‌ماند. به علاوه این گیاه دارویی در پیشگیری از عوارض بلندمدت دیابت مانند عوارض قلبی- عروقی، عصبی، کلیوی و چشمی تا حدی موثر است. عصاره آن به مقدار۸۰ تا ۱۶۰ میلی گرم ۳ بار در روز برای بیماران مبتلا به دیابت توصیه می‌شود.
خار مریم
خار مریم اصالتاً بومی منطقه مدیترانه است. این گیاه امروزه در سراسر نقاط دنیا از اروپا تا آسیا و از آفریقا تا آمریکای شمالی گسترده شده است. این گیاه دارویی موجب افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش قند خون می‌شود. ماده موثر آن سیلی مارین نام دارد که تجویز آن به مقدار ۲۰۰ میلی گرم ۳ بار در روز موجب کاهش مختصر قند خون ناشتا و هموگلوبین HbA1c و چربی‌های خون می‌شود.
خار مریم اصالتاً بومی منطقه مدیترانه است. این گیاه امروزه در سراسر نقاط دنیا از اروپا تا آسیا و از آفریقا تا آمریکای شمالی گسترده شده است. این گیاه دارویی موجب افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش قند خون می‌شود. ماده موثر آن سیلی مارین نام دارد که تجویز آن به مقدار ۲۰۰ میلی گرم ۳ بار در روز موجب کاهش مختصر قند خون ناشتا و هموگلوبین HbA1c و چربی‌های خون می‌شود.
هندوانه ابوجهل
هندوانه ابوجهل یا خربزه روباه یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده خیارها و کدوها است. این گیاه بومی ایران بوده و در نواحی جنوبی کشور و مناطقی مانند جنوب استان خراسان یافت می‌شود. میوه این گیاه دارای گلوکوزید قابل تبلوری با طعم بسیار تلخ به نام کولوسنتین است. این گلوکوزید که به حالت متبلور و خالص به رنگ زرد است، در آب به نسبت ۲۰ درصد حل می‌شود و اگر هیدرولیز شود، گلوکز و ماده ای به نام کولوسنتتین می‌دهد.
در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران تجویز میوه این گیاه جهت کاهش قند خون متداول است. میوه این گیاه بسیار سمی است و مصرف مقدار زیاد آن باعث اسهال خونی و در نهایت مرگ می‌شود.
تجویز مقدار ۱۰۰ میلی گرم ۳ بار در روز ماده موثر هندوانه ابوجهل به مدت ۲ ماه در بیماران دیابتی نوع دوم، موجب كاهش مختصر میزان هموگلوبین HbA1c و قند خون ناشتا می‌شود. تجویز این مقدار به مدت ۲ ماه در این بیماران بدون هیچ گونه عوارض جانبی گوارشی، كبدی و كلیوی است.
هندوانه ابوجهل یا خربزه روباه یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده خیارها و کدوها است. این گیاه بومی ایران بوده و در نواحی جنوبی کشور و مناطقی مانند جنوب استان خراسان یافت می‌شود. میوه این گیاه دارای گلوکوزید قابل تبلوری با طعم بسیار تلخ به نام کولوسنتین است. این گلوکوزید که به حالت متبلور و خالص به رنگ زرد است، در آب به نسبت ۲۰ درصد حل می‌شود و اگر هیدرولیز شود، گلوکز و ماده ای به نام کولوسنتتین می‌دهد.
در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران تجویز میوه این گیاه جهت کاهش قند خون متداول است. میوه این گیاه بسیار سمی است و مصرف مقدار زیاد آن باعث اسهال خونی و در نهایت مرگ می‌شود.
تجویز مقدار ۱۰۰ میلی گرم ۳ بار در روز ماده موثر هندوانه ابوجهل به مدت ۲ ماه در بیماران دیابتی نوع دوم، موجب كاهش مختصر میزان هموگلوبین HbA1c و قند خون ناشتا می‌شود. تجویز این مقدار به مدت ۲ ماه در این بیماران بدون هیچ گونه عوارض جانبی گوارشی، كبدی و كلیوی است.
پسیلیوم
پسیلیوم یا اسفرزه، گیاهی از خانواده پلانتاجیناسه آ و یک داروی ملین گیاهی است که از طریق جذب آب باعث حجیم شدن محتویات روده شده و با افزایش حرکات دودی شکل باعث تخلیه مدفوع می‌شود. مصرف پودر پسیلیوم به مقدار ۱۰ گرم در روز و به مدت ۸ هفته هموگلوبین HbA1c را مختصراً كاهش می‌دهد.
پسیلیوم یا اسفرزه، گیاهی از خانواده پلانتاجیناسه آ و یک داروی ملین گیاهی است که از طریق جذب آب باعث حجیم شدن محتویات روده شده و با افزایش حرکات دودی شکل باعث تخلیه مدفوع می‌شود. مصرف پودر پسیلیوم به مقدار ۱۰ گرم در روز و به مدت ۸ هفته هموگلوبین HbA1c را مختصراً كاهش می‌دهد.
عدس الملک
این گیاه بومی ایران است و در طب سنتی جهت کاهش قند خون بیماران دیابتی تجویز می‌شود. با این حال مصرف روزانه پودر بذر گیاه به مقدار ۱۵۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۲ ماه اثر مفیدی بر قند خون نشان نداده است و فعلاً اطلاعات علمی كافی در مورد اثرات این گیاه در دسترس نیست.
این گیاه بومی ایران است و در طب سنتی جهت کاهش قند خون بیماران دیابتی تجویز می‌شود. با این حال مصرف روزانه پودر بذر گیاه به مقدار ۱۵۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۲ ماه اثر مفیدی بر قند خون نشان نداده است و فعلاً اطلاعات علمی كافی در مورد اثرات این گیاه در دسترس نیست.
چای سبز
بسیاری از خواص چای سبز مربوط به ماده ای به نام كاتچین است كه فعالیت آنتی اكسیدانی آن بسیار بالا است. مصرف روزانه ۵/۱ گرم پودر چای سبز خشک موجب کاهش مختصر قند خون در بیماران دیابتی می‌شود. مقدار توصیه شده برای بیماران دیابتی مصرف ۲ فنجان چای دم کرده در روز است.
بسیاری از خواص چای سبز مربوط به ماده ای به نام كاتچین است كه فعالیت آنتی اكسیدانی آن بسیار بالا است. مصرف روزانه ۵/۱ گرم پودر چای سبز خشک موجب کاهش مختصر قند خون در بیماران دیابتی می‌شود. مقدار توصیه شده برای بیماران دیابتی مصرف ۲ فنجان چای دم کرده در روز است.
دم كرده گزنه
ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شكل پوشانده است كه در صورت لمس كردن ساقه به دست می‌چسبد و پوست را می‌گزد و تولید خارش و سوزش می‌کند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیده‌اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم كتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ‌های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است.
گزنه در طب سنتی ایران به عنوان یك داروی كاهنده گلوكز خون معرفی شده است. عصاره برگ گزنه می‌تواند یك نقش حفاظتی در برابر افزایش میزان قند خون و تخریب سلول‌های پانكراس داشته باشد.
ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شكل پوشانده است كه در صورت لمس كردن ساقه به دست می‌چسبد و پوست را می‌گزد و تولید خارش و سوزش می‌کند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیده‌اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم كتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ‌های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است.
گزنه در طب سنتی ایران به عنوان یك داروی كاهنده گلوكز خون معرفی شده است. عصاره برگ گزنه می‌تواند یك نقش حفاظتی در برابر افزایش میزان قند خون و تخریب سلول‌های پانكراس داشته باشد.
کلپوره همدانی، مریم نخودی همدانی
استفاده از این گیاه به طوری که در کتب دارویی قدیمی آمده است به زمان‌های دور نسبت داده می‌شود. بقراط، دیوسکورید، پلین و جالینوس از این گیاه در آثار خود نام برده‌اند. عصاره این گیاه محتوی مواد موثره زیره است. مصرف عصاره این گیاه به مقدار ۱۲۵ میلی گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن به مدت ۶ هفته قند خون را مختصراً كاهش می‌دهد.
دکتر کیوان نقوی- داروساز - متخصص طب هومیوپاتی و طب سوزنی
استفاده از این گیاه به طوری که در کتب دارویی قدیمی آمده است به زمان‌های دور نسبت داده می‌شود. بقراط، دیوسکورید، پلین و جالینوس از این گیاه در آثار خود نام برده‌اند. عصاره این گیاه محتوی مواد موثره زیره است. مصرف عصاره این گیاه به مقدار ۱۲۵ میلی گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن به مدت ۶ هفته قند خون را مختصراً كاهش می‌دهد.
دکتر کیوان نقوی- داروساز - متخصص طب هومیوپاتی و طب سوزنی
